ADHD jako globalny problem: diagnoza, rozpowszechnienie i podłoże biologiczne
Rozpowszechnienie ADHD na świecie
Badania epidemiologiczne pokazują, że ADHD jest stosunkowo równo rozpowszechnione na całym świecie, pod warunkiem, że stosuje się jednolite kryteria diagnostyczne. W skali globalnej szacuje się, że ADHD dotyka około 5,9% dzieci i młodzieży. Jednakże pewne różnice regionalne są zauważalne, np. w Ameryce Południowej, gdzie diagnozowana częstość jest nieco wyższa. U nastolatków i dorosłych wskaźnik ten wynosi już tylko 2,5-3% populacji.
Wyraźną dysproporcję widać również między płciami. ADHD jest znacznie częstsze u chłopców, u których częstość występowania wynosi 10%, podczas gdy u dziewcząt jest to jedynie około 4%. Różnica ta jest jeszcze bardziej widoczna w populacji pacjentów zgłaszających się po pomoc, gdzie stosunek chłopców do dziewcząt wynosi nawet 10-15:1. Wynika to z faktu, że dziewczęta częściej prezentują podtyp nieuważny ADHD, który nie wiąże się z tak widocznymi i problematycznymi zachowaniami, jak nadruchliwość i impulsywność typowe dla chłopców. W efekcie ADHD u dziewcząt często pozostaje nierozpoznane, co prowadzi do bardziej skomplikowanego obrazu klinicznego w dorosłości, ze zwiększonym ryzykiem depresji i zachowań samobójczych.
ADHD w kontekście krajów zamożnych i ubogich
Interesującym zjawiskiem jest różnica w diagnozowaniu ADHD w zależności od poziomu rozwoju gospodarczego państw. Podczas gdy takie problemy jak głuchota, porażenie mózgowe czy niedowidzenie są znacznie częstsze w krajach rozwijających się, ADHD oraz zaburzenia ze spektrum autyzmu są diagnozowane głównie w krajach zamożnych. Jest to częściowo efektem różnic w priorytetach zdrowotnych i edukacyjnych. W krajach rozwiniętych sukces edukacyjny i zawodowy ma kluczowe znaczenie, dlatego problemy takie jak trudności z koncentracją i kontrolą zachowania zyskują większą uwagę. ADHD staje się w ten sposób diagnozą o ogromnym znaczeniu dla funkcjonowania społecznego w nowoczesnym świecie.
Podłoże genetyczne i czynniki środowiskowe
ADHD ma silne podłoże genetyczne. Badania wykazały, że dziedziczenie tego zaburzenia wynosi około 70%, co oznacza, że w znacznej mierze wynika ono z predyspozycji genetycznych. Dla porównania, ADHD jest dziedziczne na poziomie zbliżonym do wzrostu człowieka. Nie jest to jednak zaburzenie jednogenowe; analizując genom całej populacji, zidentyfikowano co najmniej 12 niezależnych lokalizacji chromosomów powiązanych z ryzykiem ADHD. Dziedziczymy zatem nie tyle samą diagnozę, co natężenie objawów lub sprawność układów mózgowych.
Na geny nakładają się również czynniki środowiskowe, zwłaszcza te związane z okresem ciąży i wczesnego dzieciństwa. Do najważniejszych należą:
- ekspozycja na alkohol, nikotynę i stres w czasie ciąży,
- poród przedwczesny i niska masa urodzeniowa,
- narażenie na toksyny środowiskowe (np. ołów),
- niedobór witaminy D3,
- infekcje autoimmunologiczne (np. reumatoidalne zapalenie stawów, choroba Hashimoto).
Biologiczne podłoże ADHD
ADHD jest odmiennością w funkcjonowaniu struktur mózgowych, które odpowiadają za procesy uwagi, kontroli i planowania. Główne obszary mózgu zaangażowane w ADHD to:
- kora przedczołowa – odpowiada za funkcje wykonawcze, kontrolę zachowania i planowanie,
- kora ciemieniowa – kluczowa dla funkcji uwagowych,
- móżdżek – podtrzymuje motywację i koordynację,
- jądra podstawne – odpowiadają za automatyzację procesów poznawczych.
U osób z ADHD struktury te często mają mniejszą objętość w porównaniu do osób zdrowych, a proces dojrzewania mózgu przebiega inaczej. Różnice te utrzymują się od dzieciństwa do dorosłości i nie są znacząco wpływowe przez leczenie. Co ciekawe, w dorosłości niektóre obszary mózgu mogą wykazywać kompensacyjne przerosty. Jest to wynikiem faktu, że osoby z ADHD często angażują alternatywne obszary mózgu do wykonywania zadań, które u osób neurotypowych są realizowane bardziej wyspecjalizowanymi strukturami. W efekcie ich mózg „pracuje na około”, wykorzystując mniej efektywne, ale skuteczne strategie przetwarzania informacji.
Badania neuroobrazowe pokazują również różnice w funkcjonowaniu połączeń między poszczególnymi obszarami mózgu u osób z ADHD. Zaburzenia w komunikacji między korą przedczołową a jądrami podstawy oraz innymi strukturami mogą prowadzić do trudności w kontroli impulsów, utrzymaniu uwagi i organizacji działań.
Podsumowując, ADHD jest efektem zarówno różnic w objętości i dojrzewaniu konkretnych struktur mózgowych, jak i w ich wzajemnej komunikacji. Te biologiczne zmiany stanowią podstawę objawów ADHD i potwierdzają, że nie jest to „lenistwo” czy „brak motywacji”, ale realne zaburzenie o podłożu neurobiologicznym.
Polecane szkolenia

Kim jesteśmy?
eduCBT to miejsce, gdzie praktyczna wiedza spotyka się z nowoczesnym podejściem do terapii i pacjentów.
Tworzymy
przestrzeń, w której profesjonaliści zajmujący się problemami zdrowia
psychicznego mogą rozwijać swoje umiejętności, nie wychodząc z domu.
Kategorie tematyczne
Jeśli chcesz złożyć reklamację, napisz do nas na adres reklamacje@cbt.edu.pl