- Wywiad. Pierwszym krokiem w diagnozie jest przeprowadzenie szczegółowego wywiadu z opiekunami dziecka. Wywiad ten obejmuje retrospektywne spojrzenie na rozwój dziecka, analizę jego dotychczasowych osiągnięć, trudności oraz specyficznych zachowań, które mogą sugerować obecność cech ze spektrum autyzmu.
- Obserwacja dziecka. Kolejnym etapem jest obserwacja dziecka w sytuacjach swobodnych i zadaniowych. Pozwala to na ocenę jego reakcji na bodźce, sposób komunikacji, nawiązywania kontaktów społecznych oraz umiejętności radzenia sobie z zadaniami wymagającymi uwagi i koncentracji.
- Badanie funkcji poznawczych. Istotnym elementem diagnozy jest badanie funkcji poznawczych, w tym ocena zdolności mentalizacji (rozumienia stanów umysłu innych osób) oraz centralnej koherencji (zdolności do łączenia szczegółów w całościowy obraz sytuacji). Dzieci w spektrum autyzmu mogą mieć trudności z tymi obszarami, co w znacznym stopniu wpływa na ich codzienne funkcjonowanie.
- Ocena funkcji wykonawczych. Funkcje wykonawcze obejmują takie zdolności, jak planowanie, elastyczność poznawcza, kontrola impulsów czy pamięć operacyjna. Choć deficyty w tym obszarze są bardziej widoczne u dzieci z ADHD, to jednak ich ocena wśród dzieci w spektrum autyzmu również ma duże znaczenie. Wyniki te pozwalają lepiej dostosować środowisko i oczekiwania wobec dziecka.
- Diagnoza psychiatryczna. Ostateczna diagnoza powinna być potwierdzona przez lekarza psychiatrę, który na podstawie danych zebranych przez psychologa, pedagoga i logopedę, podejmuje decyzję o rozpoznaniu spektrum autyzmu.
Podczas diagnozy wykorzystywane są specjalistyczne narzędzia diagnostyczne, które wspierają proces oceny. Należy jednak podkreślić, że żadne z tych narzędzi nie jest wystarczające samo w sobie do postawienia diagnozy. Każde z nich stanowi tylko jeden z elementów szerszego procesu badawczego.
Diagnoza zaburzeń ze spektrum autyzmu nigdy nie powinna być podejmowana przez jedną osobę. Proces ten wymaga współpracy psychologa, pedagoga, logopedy oraz lekarza psychiatry. Każdy z tych specjalistów wnosi unikalną perspektywę, co pozwala na bardziej kompleksowe spojrzenie na dziecko i jego potrzeby. Taka interdyscyplinarna współpraca umożliwia wszechstronną ocenę funkcjonowania dziecka w różnych obszarach, takich jak rozwój poznawczy, językowy, emocjonalny i społeczny. Wspólna analiza zgromadzonych danych pozwala na precyzyjniejsze rozpoznanie trudności dziecka oraz dostosowanie zaleceń terapeutycznych do jego indywidualnych potrzeb. Dzięki temu możliwe jest opracowanie spójnego planu wsparcia, który obejmuje nie tylko interwencję terapeutyczną, ale także wsparcie rodziny i środowiska edukacyjnego dziecka. Współpraca ta ma kluczowe znaczenie dla zapewnienia spójnego i efektywnego procesu diagnostycznego oraz skutecznej pomocy dziecku na kolejnych etapach jego rozwoju.
Proces diagnozy psychologicznej dzieci i młodzieży w spektrum autyzmu jest skomplikowany i wieloetapowy. Jego nadrzędnym celem jest określenie mocnych stron pacjenta i wykorzystanie ich do budowania jego kompetencji oraz wspieranie rozwoju słabiej wykształconych umiejętności. Diagnostyka ta wymaga współpracy między specjalistami oraz używania różnych narzędzi diagnostycznych. Tylko kompleksowe podejście umożliwia stworzenie optymalnego planu wsparcia dla dziecka, co w długoterminowej perspektywie przekłada się na jego lepsze funkcjonowanie w różnych środowiskach życiowych.
Wielostopniowy charakter procesu diagnostycznego pozwala na szczegółową analizę funkcjonowania dziecka w różnych obszarach, takich jak komunikacja, interakcje społeczne oraz umiejętności poznawcze. Na każdym etapie konieczna jest stała obserwacja zachowań dziecka, zbieranie informacji od rodziców oraz nauczycieli, a także przeprowadzanie specjalistycznych testów ADI-R i ADOS-2. Każdy etap procesu dostarcza nowych danych, które są analizowane i syntetyzowane przez zespół specjalistów, co pozwala na uzyskanie pełnego obrazu funkcjonowania dziecka. Dzięki temu diagnoza staje się bardziej precyzyjna, a wnioski z niej płynące są rzetelne i możliwe do zastosowania w praktyce terapeutycznej. Ważne jest, aby proces diagnostyczny był dostosowany do wieku i indywidualnych potrzeb dziecka, co pozwala uniknąć błędnych wniosków i zapewnić mu odpowiednie wsparcie
