Feb 19 • eduCBT

Problem regulacji emocji w zaburzeniach ze spektrum autyzmu - możliwości

Regulacja emocji odnosi się do procesów samokontroli, obejmujących korektę sposobów wyrażania emocji, zmianę ich treści i intensywności, modelowanie powiązanych z nimi zachowań oraz podejmowanie adaptacyjnych strategii działania. W ostatnich latach coraz większą uwagę poświęca się problemowi regulacji emocji w kontekście zaburzeń ze spektrum autyzmu (ASD). Powszechnie uznaje się, że trudności w tym obszarze stanowią kluczowy aspekt ASD, mający istotny wpływ na rozwój i utrzymywanie objawów osiowych. Zwiększone zainteresowanie tym zagadnieniem sprzyja opracowywaniu nowych form terapii, w tym interwencji opartych na nowoczesnych technologiach. Równocześnie docenia się tradycyjne metody terapeutyczne, które choć nie są bezpośrednio ukierunkowane na regulację emocji, często przyczyniają się do poprawy funkcjonowania w tym zakresie.

Mechanizmy regulacji emocji

Procesy emocjonalne mają kluczowe znaczenie dla ogólnego funkcjonowania jednostki, wpływając na myślenie, zachowanie i reakcje fizjologiczne. Regulacja emocji obejmuje inicjowanie, modulowanie i podtrzymywanie przeżyć emocjonalnych, ułatwiając realizację celów w środowisku społecznym. Prawidłowa regulacja emocji związana jest z umiejętnością antycypowania emocji, oceną ich treści i ekspresji oraz kontrolą pobudzenia fizjologicznego.

Mechanizmy regulacji emocji są powiązane z funkcjonowaniem układu nerwowego, w szczególności z obszarami mózgu takimi jak kora przedczołowa, ciało migdałowate oraz kora obręczy. Badania wskazują, że nieprawidłowości w tych strukturach, wynikające zarówno z czynników genetycznych, jak i środowiskowych, mogą prowadzić do trudności w regulacji emocji, co często obserwuje się u osób z ASD.

Deregulacja emocji w ASD

ASD to grupa zaburzeń neurorozwojowych charakteryzujących się trudnościami w funkcjonowaniu społecznym, komunikacji oraz ograniczonymi wzorcami zachowań i zainteresowań. Problemy emocjonalne w ASD obejmują trudności w rozpoznawaniu i wyrażaniu emocji, sztywność poznawczą oraz deficyty w zakresie hamowania reakcji i rozwiązywania problemów. Osoby z ASD częściej doświadczają frustracji, a ich strategie radzenia sobie z emocjami są często nieadaptacyjne. Badania wykazują, że trudności w regulacji emocji mogą prowadzić do nasilania objawów ASD, takich jak stereotypie czy problemy społeczne.

Niezdolność do adekwatnego oceniania sytuacji społecznych skutkuje brakiem elastyczności emocjonalnej i behawioralnej, co utrudnia dostosowanie się do zmieniających się okoliczności. Ponadto osoby z ASD częściej wykazują impulsywność, agresję oraz trudności w wyrażaniu i nazywaniu emocji. Sztywność poznawcza oraz tendencja do katastrofizacji i ruminacji dodatkowo pogłębiają problemy emocjonalne.

Interwencje terapeutyczne

Skuteczna terapia regulacji emocji w ASD wymaga indywidualnego podejścia, uwzględniającego poziom funkcjonowania pacjenta oraz jego specyficzne deficyty. Wśród rekomendowanych metod terapeutycznych wyróżnia się:

Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) - szczególnie skuteczna w nauce radzenia sobie ze złością oraz rozwijaniu adaptacyjnych strategii regulacji emocji. Modyfikacje CBT, uwzględniające potrzeby osób z ASD (krótsze sesje, pomoc wizualna), są coraz częściej stosowane.

Trening uważności (mindfulness) i dialektyczna terapia behawioralna (DBT) - pomagają w przekształcaniu myśli i emocji, co może prowadzić do bardziej adaptacyjnych reakcji.

Techniki wizualizacji - stosowanie historyjek obrazkowych, komiksów oraz animacji (np. The Transporters) pomaga w nauce rozumienia i przewidywania emocji w sytuacjach społecznych.

Skale wspomagające naukę zasad społecznych - narzędzia takie jak The Incredible 5 Point Scale ułatwiają analizowanie sytuacji społecznych i emocjonalnych reakcji.

Termometry emocji - umożliwiają pacjentom lepsze rozpoznawanie i różnicowanie intensywności emocji.

Interwencje grupowe i programy szkolne - kompleksowe interwencje edukacyjne prowadzone w szkołach wykazują skuteczność w rozwijaniu umiejętności społecznych i emocjonalnych.

Wnioski

Regulacja emocji stanowi istotne wyzwanie w ASD, wpływając na funkcjonowanie społeczne i jakość życia osób dotkniętych tym zaburzeniem. Choć liczba badań nad skutecznością interwencji jest nadal ograniczona, dostępne dowody wskazują na pozytywne efekty terapii skoncentrowanych na rozwijaniu umiejętności emocjonalnych. Dalsze badania są konieczne w celu optymalizacji metod terapeutycznych i ich skutecznego wdrażania w praktyce klinicznej.

Polecane szkolenia