Teoria przywiązania Johna Bowlby’ego zakłada, że relacje
dziecka z głównymi opiekunami kształtują wewnętrzne modele operacyjne, które
stają się podstawą dla późniejszych relacji interpersonalnych. Bezpieczne
przywiązanie, które rozwija się w stabilnej i przewidywalnej relacji, sprzyja prawidłowej
samoregulacji emocji, budowaniu poczucia wartości oraz autonomii w eksploracji
otoczenia. W przypadku dzieci z ADHD, charakteryzujących się trudnościami w
samokontroli, impulsywnością i nadmierną aktywnością, brak bezpiecznej więzi
może prowadzić do pogłębiania deficytów emocjonalnych i poznawczych.
Wzorce przywiązania a funkcjonowanie dzieci z ADHD
Badania wskazują, że dzieci z ADHD częściej niż ich
rówieśnicy rozwijają pozabezpieczne wzorce przywiązania, takie jak
lękowo-unikający, lękowo-ambiwalentny czy zdezorganizowany. Lękowo-unikający
styl przywiązania może skutkować dystansowaniem się od emocji i trudnościami w
nawiązywaniu bliskich relacji. Dzieci te mogą tłumić swoje potrzeby
emocjonalne, co sprzyja niskiej samokontroli i wybuchom złości. W przypadku
wzorca lękowo-ambiwalentnego dzieci mogą prezentować nadmierne przywiązanie do
opiekuna, jednocześnie przejawiając trudności z regulacją emocji, co często
prowadzi do impulsywności i zachowań opozycyjnych.
Wzorzec zdezorganizowany jest szczególnie problematyczny -
dzieci doświadczają ambiwalencji w relacjach z opiekunem, który jest
jednocześnie źródłem bezpieczeństwa i lęku. Taka sytuacja prowadzi do trudności
w rozwoju spójnych strategii regulacji emocji, częstszych wybuchów złości, a w
przyszłości może skutkować problemami w relacjach społecznych i większym
ryzykiem rozwoju zaburzeń zachowania.
Jednym z kluczowych czynników wpływających na jakość przywiązania, obok wzorów przywiązanionych samych rodziców, są stosowane przez nich strategie wychowawcze.
Rodzice dzieci z ADHD często doświadczają wysokiego poziomu stresu, co może wpływać na ich zdolność do tworzenia stabilnych i wspierających relacji. Nieadekwatne strategie wychowawcze, takie jak nadmierna kontrola, brak konsekwencji czy zbyt duża pobłażliwość, mogą nasilać
objawy ADHD i prowadzić do eskalacji problemów w relacjach rodzinnych.
Dodatkowo, rodzice dzieci z ADHD sami mogą prezentować objawy zaburzeń, takich jak ADHD, depresja czy lęk, co wpływa na ich zdolność do regulacji emocji i budowaniu adekwatnej odpowiedzi na potrzeby dziecka. Matki dzieci z ADHD często relacjonują poczucie bezradności i frustracji, co może prowadzić do nadopiekuńczości lub postawy nadmiernej krytyki.
Adekwatne strategie rodzicielskie są istotne nie tylko w
kształtowaniu bezpiecznego przywiązania, ale także sprzyjają budowaniu
skutecznych strategii radzenia sobie z objawami ADHD. Skuteczne podejście
wychowawcze, charakteryzujące się empatią i konsekwencją, dające przewidywalność
może wspierać rozwój bezpiecznej więzi i poprawę funkcjonowania dziecka.
Rodzice powinni dążyć do stosowania pozytywnego wzmocnienia, wyznaczania
jasnych granic i adekwatnego wspierania autonomii dziecka. Ważne jest także,
aby rodzice umieli regulować własne emocje, ponieważ ich reakcje na zachowanie
dziecka mają znaczący wpływ na rozwój wzorców przywiązania.
Wsparcie społeczne ze strony otoczenia udzielone rodzicom
może wspomóc proces tworzenia bezpiecznego przywiązania u dzieci z ADHD. Dostęp
do profesjonalnej pomocy, takiej jak terapia rodzinna, wsparcie psychologiczne
czy grupy wsparcia mogą istotnie wspomóc kompetencje rodzicielskie, sposoby
radzenie sobie ze stresem wynikającym z obecności objawów i tym samym sprzyjać
responsywności w relacjach z dziećmi.
społecznego
Jakość relacji przywiązaniowej ma istotne znaczenie dla funkcjonowania dzieci z ADHD i ich rodzin. Pozabezpieczne wzorce przywiązania, mające źródła we własnych doświadczeniach więziowych rodziców, niewłaściwych strategiach wychowawczych i wysokim poziomie stresu rodziców, mogą nasilać objawy zaburzenia dziecka i prowadzić do powikłań emocjonalnych i społecznych. Z kolei bezpieczne przywiązanie działa ochronnie, wspierając rozwój samoregulacji, empatii i umiejętności społecznych. Kluczowym elementem wspierania dzieci z ADHD jest pomoc rodzicom w budowaniu stabilnych, wspierających relacji opartych na bliskości, konsekwencji i zrozumieniu potrzeb dziecka.
